Afty – skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić
Afty to bolesne okrągłe lub owalne wykwity, nadżerki lub owrzodzenia pokryte żółto-białawym, surowiczo-włóknikowym nalotem, otoczone jaskrawoczerwoną obwódką zapalną. Występują pojedynczo lub w grupach, zwykle na błonie śluzowej policzków, podniebienia i w okolicach języka. Choć często są niewielkich rozmiarów i niepozorne, potrafią uprzykrzyć życie. Ból nimi spowodowany utrudnia najprostsze czynności, takie jak jedzenie, picie, mycie zębów, a czasem nawet mówienie. Chociaż afty zazwyczaj same znikają po około 1-2 tygodniach, to z powodu dyskomfortu często konieczne jest stosowanie środków zmniejszających ból i przyspieszających ich gojenie. Afty mogą mieć wiele przyczyn i zazwyczaj trudno jest stwierdzić jednoznacznie ich pochodzenie.
Przyczyny aft
Naukowcy podejrzewają, że występowanie aft związane jest z kombinacjami różnych czynników i zazwyczaj trudno powiedzieć, co dokładnie jest powodem ich pojawiania się i nawrotów. Poniżej przedstawiono te, które mogą przyczyniać się do ich powstawania:
– drobne obrażenia w jamie ustnej powstałe w trakcie wizyty u stomatologa, zbyt intensywnego szczotkowania, wypadków w trakcie aktywności fizycznej, czy też przygryzania skóry policzków,
– pasty do zębów oraz płyny do płukania ust zawierające w swoim składzie SLS (sodium lauryl sulfate – mocno podrażniający detergent),
– wrażliwość na żywność, a w szczególności na kawę oraz ostre lub kwaśne produkty spożywcze,
– dieta uboga w witaminę B12, cynk, kwas foliowy lub żelazo,
– reakcja alergiczna w odpowiedzi na obecność niektórych typów bakterii w ustach
– Helicobacter pylori – jest to ta sama bakteria, która powoduje wrzody żołądka. Najnowsze badania pokazują, że leczenie infekcji Helicobacter może ograniczyć nieprzyjemne symptomy związane z występowaniem aft oraz zapobiegać ich nawrotom u niektórych pacjentów,
– zmiany hormonalne w trakcie cyklu u kobiet,
– długotrwałe przyjmowanie niektórych leków: niesteroidowych leków przeciwzapalnych, tj. naproksen, ibuprofen, albo beta-blokerów, jak atenolol.
Dodatkowo afty mogą pojawiać się w następstwie poważniejszych chorób lub zaburzeń:
– celiakia – choroba polegająca na nietolerancji glutenu (białka występującego w większości zbóż),
– choroby zapalne jelit, np. Crohna, lub zapalenie okrężnicy – w tym przypadku rozwój owrzodzeń jamy ustnej może wskazywać na zaostrzenie choroby,
– choroba Behceta – rzadka choroba, która jest przyczyną powstawania w ciele pacjenta stanów zapalnych (m.in. w jamie ustnej),
– zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego – komórki odpornościowe atakują komórki błony śluzowej jamy ustnej zamiast patogenów (afty o podłożu autoimmunologicznym powstające np. w wyniku stresu),
– HIV/AIDS – obniżenie ogólnej odporności organizmu i rozwój stanów zapalnych, również w jamie ustnej.
Jak szybko pozbyć się aft?
Afty mogą skutecznie utrudnić życie. Bolące, owrzodzone miejsca w jamie ustnej – utrudniając spożywanie każdego posiłku – odbierają apetyt.
Jak szybko poradzić sobie z aftami i zmniejszyć nieprzyjemny ból? Są na to wypróbowane sposoby. W przypadku aft, które są niczym innym, jak tylko otwartymi rankami, ważna jest ochrona uszkodzonego miejsca przed zakażeniem i podrażnianiem odsłoniętych zakończeń nerwowych.. Główną przyczyną podrażnień są substancje o charakterze kwasowym – aby zneutralizować ich działanie, można używać związków o charakterze zasadowym, jak np. soda oczyszczona. Najlepiej stosować płukanki z jej roztworu sporządzonego z 1 łyżeczki na ½ szklanki wody. Kwasy dobrze neutralizuje również herbata – okłady z wilgotnych torebek w miejscu występowania aft przynoszą ulgę.
Gojenie owrzodzeń ułatwia także szałwia – jej właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe znane są od dawna. Szałwię stosuje się w postaci suszonej, można dostać ją w sklepach zielarskich czy aptekach. Zaparza się 2 kopiaste łyżeczki w kubku, następnie płucze usta tak przyrządzonym, ostudzonym wywarem 2-3 razy dziennie.
Substancją nawilżającą i sprzyjającą regeneracji jest również witamina E. Chcąc złagodzić nieprzyjemne odczucia spowodowane aftami, warto rozgnieść kapsułkę i posmarować zmienione miejsce olejkiem z jej wnętrza.
Chcąc przyspieszyć gojenie i jednocześnie ograniczyć podrażnienia, można sięgnąć po dostępne bez recepty preparaty, zawierające w swoim składzie substancje przyspieszające gojenie, jak aloes zwyczajny czy kwas hialuronowy. Ten ostatni nie tylko wspomaga naturalne gojenie uszkodzonej tkanki, ale też uczestniczy w tworzeniu bioadhezyjnej warstwy chroniącej odsłonięte zakończenia nerwowe przed podrażnieniem i w konsekwencji – bólem. Do preparatów zawierających m.in. te dwa składniki należy Anaftin. Dostępny w postaci żelu, sprayu oraz płynu do płukania ust – umożliwia dopasowanie formy preparatu do rodzaju i umiejscowienia zmiany, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.
Należy pamiętać, że bardzo ważny jest dobór odpowiedniej formy preparatu w zależności od rodzaju i umiejscowienia zmiany oraz wieku pacjenta. W trudno dostępnych miejscach w obrębie jamy ustnej, np. w okolicy podjęzykowej, tylnej ścianie gardła czy w zachyłkach jamy ustnej – dobrym wyborem będzie spray. U pacjentów noszących aparat ortodontyczny lub gdy zmiany są rozsiane – warto wybrać formę płynu. Najbardziej praktyczną postacią leku działającego miejscowo na błonę śluzową w jamie ustnej jest żel. Żel idealnie sprawdza się w leczeniu pojedynczych, ograniczonych zmian w jamie ustnej. Dzięki silnym właściwościom adhezyjnym może utrzymywać się na śluzówce błony jamy ustnej na tyle długo, aby składniki terapeutyczne mogły wniknąć w uszkodzone miejsce.
Oprócz stosowania tych preparatów zawsze należy usunąć przyczynę schorzenia lub wprowadzić prawidłowe działania profilaktyczne. Musisz pamiętać, że jeżeli stan Twojej jamy ustnej mimo leczenia nie poprawia się wraz z upływem czasu, to należy zgłosić się po specjalistyczną poradę do stomatologa lub lekarza pierwszego kontaktu. Częste nawroty owrzodzeń jamy ustnej mogą być związane z występowaniem poważniejszych chorób, dlatego konieczna będzie konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu i być może wykonanie dodatkowych badań